Ο Ντιέγο Βελάθκεθ, ο διάσημος Ισπανός ζωγράφος που σημάδεψε τη ζωγραφική της περιόδου Μπαρόκ έγινε γνωστός μέσα από τις προσωπογραφίες που δημιούργησε το χρονικό διάστημα που έμενε στην αυλή του βασιλιά Φίλιππου Δ’ ενώ σήμερα το διασημότερο έργο του είναι μάλλον το Las Meninas (απ’ όπου και η λεπτομέρεια – αυτοπορτρέτο- του “εξωφύλλου”).

– Ο θρίαμβος του Βάκχου_- El_Triunfo_de_Baco_o_Los_Borrachos,_Museo_del_Prado_1628-29

Ο Ντιέγο Ροντρίγκεθ ντε Σίλβα Βελάθκεθ, όπως ήταν το πλήρες όνομά του, γεννήθηκε στη Σεβίλλη στις 5 Ιουνίου του 1599, γόνος οικογένειας που ανήκε στην κατώτερη αριστοκρατία. Ο πατέρας του, Χουάν Ροντρίγκεθ ντε Σίλβα, ήταν ευγενούς πορτογαλικής καταγωγής και δικηγόρος στο επάγγελμα, ενώ η μητέρα του, Χερόνιμα Βελάσκεθ, ήταν μέλος της αριστοκρατίας της Σεβίλλης η κλίση του στη ζωγραφική φάνηκε από μικρή ηλικία.

Ο γελωτοποιός Δον Ντιέγκο ντε Αθέντο – Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο 

Οι κυρίες της Αυλής ( Las Meninas) 1656-57, Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο

Πριν γίνει δεκαοχτώ ετών, έγινε δεκτός στη συντεχνία ζωγράφων του Αγίου Λουκά και επιχειρώντας τα πρώτα του καλλιτεχνικά βήματα στη Σεβίλλη, ακολούθησε τα θεματολογικά πρότυπα της εποχής του, φιλοτεχνώντας ένα είδος ρωπογραφίας, συνηθισμένο για την εποχή εκείνη, που ονομαζόταν bodegon. Το είδος αυτό απεικόνιζε συνήθως καθημερινές σκηνές, με επίκεντρο το φαγητό και το ποτό μίας παρέας ανθρώπων. Ο δάσκαλός του, ο Πατσέκο, τον παρότρυνε να στραφεί σε θρησκευτικά θέματα.

Ο Βελάσκεθ ολοκλήρωσε ορισμένες εικόνες μικρών διαστάσεων, ωστόσο στο επίκεντρο της καλλιτεχνικής του δραστηριότητας συνέχισαν να βρίσκονται οι προσωπογραφίες.

Ινοκέντιος Ι’, 1650, Λάδι σε μουσαμά,  Ρώμη, Πινακοθήκη Ντόρια-Παμφίλι

Στις αρχές του 1620, η φήμη του είχε αρχίσει να εδραιώνεται στη Σεβίλλη και το 1622 αποφάσισε να εγκατασταθεί στη Μαδρίτη, η οποία αποτελούσε πολιτικό κέντρο της χώρας, καθώς δύο χρόνια νωρίτερα είχε μεταφερθεί εκεί η βασιλική αυλή του Φίλιππου Δ’. Ως ζωγράφος της αυλής διακρίθηκε κυρίως ως δεξιοτέχνης προσωπογράφος. Mία προσωπογραφία του ίδιου του Φίλλιπου Δ’ του εξασφάλισε το προνόμιο του να είναι ο αποκλειστικός προσωπογράφος του βασιλιά.

Αλλά οι καλλιτεχνικές αναζητήσεις του ζωγράφου έμεναν ανικανοποίητες. Έτσι το 1629 τον βρίσκουμε στην Ιταλία να μελετά τα έργα του Ραφαήλ και του Μιχαήλ Άγγελου – στην Ιταλία θα επιστρέψει και μετά από 20 χρόνια. Μια δεκαετία μετά, η καλλιτεχνική πορεία του Βελάθκεθ απογειώνεται με χαρακτηριστικά δείγματα τους πίνακες «Η Αφροδίτη στον καθρέφτη της», «Ο μύθος της Αράχνης» ή «Οι υφάντρες». «Ο μύθος της Αράχνης» αποτέλεσε παραγγελία ενός ιδιώτη και βασίζεται στις «Μεταμορφώσεις του Οβίδιου» όπου περιγράφεται ο ανταγωνισμός μεταξύ της Παλλάδας Αθηνάς και της Αράχνης. Ο Βελάσκεθ μετέφερε ένα αμιγώς μυθολογικό θέμα στο επίπεδο μίας καθημερινής σκηνής. Τέσσερα χρόνια πριν το θάνατό του, δημιουργεί το magnum opus του Las Meninas.

Η Αφροδίτη μπροστά στον καθρέφτη – Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη

 Ο μύθος της αράχνης ή οι υφάντρες – 1648, Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο

(Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στην Παλλάδα Αθηνά και την θνητή Αράχνη για το ποια ήταν η καλύτερη υφάντρα.

Όταν νευριασμένη ηττήθηκε η θέα, μεταμόρφωσε τη νικήτρια στο γνωστό έντομο.

Η ακτινοβολία της νεαρής Αράχνης (με πλάτη σε εμάς) επισκιάζει την γηραιότερη μαυροφορούσα θεά με τη λευκή μαντήλα,

της οποίας όμως η σφριγηλότητα της γάμπας ερμηνεύεται από την αθάνατη φύση της)

Η παράδοση της Μπρέντα -1634-35- Μαδρίτη Μουσείο του Πράδο

Γριά που τηγανίζει αυγά, 1618, Εδιμβούργο, Εθνική Πινακοθήκη της Σκωτίας

Ο Ντιέγο Βελάθκεθ έφυγε από τη ζωή στις 6 Αυγούστου του 1660. Η ταφή του έγινε στην εκκλησία του Σαν Χουάν Μπαουτίστα. Σχεδόν έναν αιώνα μετά το θάνατό του, αρκετά έργα του καταστράφηκαν ή υπέστησαν σοβαρές φθορές από πυρκαγιά που ξέσπασε το 1734 στα βασιλικά ανάκτορα της Μαδρίτης, ενώ το 1811, η εκκλησία και ο τάφος του καταστράφηκαν από τους Γάλλους.

Ο Βελάθκεθ κατέχει μία θέση ανάμεσα στους σημαντικότερους ζωγράφους στην ιστορία της τέχνης.  Η δεξιοτεχνία και η τεχνική του, τον έκαναν να ξεχωρίσει από τους υπόλοιπους καλλιτέχνες του «χρυσού αιώνα» της ισπανικής ζωγραφικής και θεωρείται ένας από τους πατέρες της ισπανικής ζωγραφικής. Κατάφερε να γνωρίσει εν ζωή μεγάλη αποδοχή ως ζωγράφος, καθώς προσέγγιζε τα θέματά του με έναν απλό, άμεσο και απέριττο τρόπο. Αλλά το έργο του  παρέμεινε ελάχιστα γνωστό εκτός των ισπανικών συνόρων.

Όμως κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, το έργο του αποτέλεσε πρότυπο για τα κινήματα του ρεαλισμού και του ιμπρεσιονισμού. Ο Εντουάρ Μανέ τον αποκάλεσε «ζωγράφο των ζωγράφων» και από τότε αρκετοί καλλιτέχνες της μοντέρνας τέχνης, όπως ο Πάμπλο Πικάσο  ή ο Σαλβαδόρ Νταλί, συνέχισαν να του αποδίδουν φόρο τιμής, αναπαράγοντας ορισμένους από τους δημοφιλέστερους πίνακές του.

Ο Απόλλων στο σιδηρουργείο του Ηφαίστου, 1630, Μαδρίτη Μουσείο του Πράδο

 

Ο νάνος Σεμπαστιάν ντε Μόρρα – Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο