Ένα φωτογραφικό λεύκωμα από τα αρχεία της UNESCO που αναφέρεται στην εκστρατεία κατά του αναλφαβητισμού στην Κάτω Ιταλία

Η φωτογράφιση έγινε από τον David Seymour, από τους ιδρυτές του φωτογραφικού πρακτορείου Magnum, και δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στο δελτίο της Unesco, Courrier, το 1952, με κείμενο του Carlo Levi, που έγινε γνωστός από τότε με το έργο του “Ο Χριστός σταμάτησε στο Έμπολι”. Η φωτογράφιση αποτέλεσε μέρος της σπουδαίας δουλειάς του Seymour για την Μεταπολεμική Ευρώπη. Ο ίδιος είχε καλύψει με εκπληκτικές φωτογραφίες τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο.

Στα 1949, χρονιά της καμπάνιας κατά του αναλφαβητισμού, το 35% του αγροτικού πληθυσμού της Ιταλίας ήσαν αναλφάβητοι. Το 1950, χρονιά που ο David Semour ταξίδεψε στην Κάτω Ιταλία, παιδιά και ενήλικες μάθαιναν γραφή και ανάγνωση με εθελοντές δασκάλους που συμμετείχαν στην “Εθνική Ένωση για την Μάχη κατά του Αναλφαβητισμού”.

Είχε ξαναεπισκεφθεί την Κάτω Ιταλία στο πλαίσιο της δουλειάς της Unesco “Παιδιά της Ευρώπης” στα 1948. Είδε πολλές πόλεις και χωριά, με ορφανά, εξαθλιωμένα παιδιά που ζούσαν στο δρόμο, πολλά από αυτά προσφυγάκια από άλλες περιοχές. Συνάντησε χωριά όπου οι άνθρωποι ζούσαν μαζί με τα ζώα τους σε υπόσκαφες τρώγλες.

Την ίδια χρονιά πήγε στην Αυστρία, στην Ελλάδα, στην Ουγγαρία, στην Ιταλία και στην Πολωνία με αποστολή να φωτογραφήσει τα “Παιδιά της Ευρώπης” μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αποτύπωσε τα βάσανά τους, αλλά και τη δίψα τους να ζήσουν το νόημα της ζωής. Αποτύπωσε τον αγώνα τους να κερδίσουν στην εκπαίδευση όσα τους στέρησε ο πόλεμος. Η αποστολή που ανέλαβε τον συγκινούσε ιδιαίτερα, όντας ο ίδιος γιός Εβραίου εκδότη. Τα γράμματα ήταν “το στοιχείο του”.

Με τις φωτογραφίες του αποτυπώνει και μια άλλη αλήθεια. Οι κάτοικοι της Νότιας Ιταλίας, ήσαν θύματα ενός ιδιότυπου πολέμου, όχι με τα όπλα αυτή τη φορά, αλλά με την πολιτική που ήθελε τη διαφορά Βορρά-Νότου. Σαν να έμεναν εγκλωβισμένοι στην καθυστέρηση του παρελθόντος, την ίδια ώρα που η Βόρεια Ιταλία ζούσε το “οικονομικό θαύμα” της 10ετίας 1950-1960. Φωτογράφισε σχολικές τάξεις μέσα σε ερείπια, αχυρώνες και σταύλους και κατάφερε να αποτυπώσει τον αργό ρυθμό του Χρόνου, τελείως διαφορετικό από τον ρυθμό των πόλεων. Την εικόνα και την αίσθηση συμπληρώνουν οι αναμνήσεις του Carlo Levi, από το 1935, όταν εξορίστηκε στην πε ριοχή σαν κομμουνιστής και Εβραίος.

Ο David Seymour δεν περιορίστηκε στην απεικόνιση της “Μάχης κατά του Αναλφαβητισμού”. Έδειξε τη φτώχεια, τις σκληρές αγροτικές δουλειές, τη σκληρή παιδική εργασία, τα ξυπόλυτα κοριτσάκια, το δάσκαλο του χωριού στο σκούτερ του, τα ταπεινά αντικείμενα της καθημερινής ζωής, το άγονο τοπίο, ολόκληρο τον κόσμο που ζούσε ο φτωχός Νότος, όπως είχε κάνει και στις φωτογραφίες του για τον Ισπανικό Εμφύλιο.

Η φασιστική προπαγάνδα έκρυβε την πραγματικότητα του Νότου, την οποία αποκάλυψαν με τον τρόπο τους ο Seymour και ο Levi. Την Ιταλία της πείνας και της καθυστέρησης, όπου οι άνθρωποι δεν είχαν γη και εκπαίδευση. Την Ιταλία που δεν έδειχναν οι προπαγανδιστικές φωτογραφίες.

Οι φωτογραφίες του Seymour εκπέμπουν την συμμετοχή και την συγκίνησή του. Ανήκουν στο ρεύμα που ονομάστηκε “λυρικός ρεαλισμός” και συνομιλούν με τον ιταλικό νεορεαλισμό και την κινηματογραφική δουλειά του Ροσελίνι και του Φελίνι.

Αν και ο ίδιος ανήκε σε ένα διαφορετικό κόσμο, θέλησε να διεισδύσει σε ένα άλλο πολιτισμό. Δεν κράτησε αποστάσεις. Φωτογραφίζοντας γινόταν ταυτόχρονα αυτόπτης μάρτυρας και πρωταγωνιστής. Μετά το τέλος της αποστολής της Unesco, έμεινε για μεγάλο διάστημα στη Νότια Ιταλία και έδωσε ωραία δείγματα της τέχνης του, με ανθρωπολογική και κοινωνική αξία.

(Το κείμενο δημοσιεύεται στο ενημερωτικό δελτίο του φωτογραφικού πρακτορείου Magnum. Επιλογή αποσπασμάτων, μετάφραση – απόδοση από τα Αγγλικά: Αναστασία Λεοντή)

πηγή: αντιτετράδια, τ.128