Γράφει η Δώρα Στυλιανίδου

Την αποκάλεσαν προπαγανδίστρια, κομματική, σταυροφόρο. Η Κέτε Κόλβιτς ήταν πάνω από όλα άνθρωπος, φλογερή υπέρμαχος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων , του φιλειρηνισμού , ενάντια στο πόλεμο και δριμύς κατήγορος μέσα από την τέχνη της, της φτώχειας και της κοινωνικής ανισότητας ανεξαρτήτως κομματικής και πολιτικής ιδεολογίας..

Από την πρώτη της επαφή με τους κατατρεγμένους και τους κοινωνικά αποκλεισμένους, στο ιατρείο του άνδρα της Κάρλ Κόλβιτς , η εικαστικός ένιωσε βαθιά μέσα της τον ανθρώπινο πόνο και θέλησε να τον αποτυπώσει, δίχως μελοδραματισμούς, με ένα ρεαλισμό που άγγιζε και τον Εξπρεσιονισμό από τον οποίο επηρεάσθηκε, αλλά που κινούνταν στα δικά της επιλεγμένα θέματα, όπως το δύσκολο και αβάσταχτο ρόλο της μάνας και τη προστασία των παιδιών της, που η δυστυχία των προλεταριακών εργατικών οικογενειών καθιστούσε σχεδόν αδύνατη.

Οι Μητέρες (1922-23), ξυλογραφία, Μουσείο Τέχνης, Φιλαδέλφεια ΗΠΑ

Η γερμανίδα εικαστικός Kathe Kollwitz ήταν χαράκτρια, λιθογράφος, ζωγράφος και γλύπτρια, και γεννήθηκε στο Κένισμπεργκ το 1867. Είχε μεσοαστική πρωσική καταγωγή και ξεκίνησε μαθήματα χαρακτικής , συνεχίζοντας τις σπουδές της ως το 1889 στο Βέλγιο και το Μόναχο.

Το 1891 παντρεύτηκε τον γιατρό Κάρλ Κόλβιτς και απέκτησε δυο γιους. Ευαισθητοποιημένη από την στενή επαφή με τους φτωχούς και κοινωνικά αποκλεισμένους ανθρώπους της συνοικίας όπου ήταν το ιατρείο του άνδρα της, ρίχνεται με πάθος στη δουλειά για να αποτυπώσει την δυστυχία που έχει δει.

Αυτοπροσωπογραφία, σχέδιο, Μουσείο Kathe Kollwitz, Βερολίνο

Το 1895 κάνει την πρώτη της έκθεση και μέσα σε 3 χρόνια ολοκληρώνει το πρώτο της έργο, τον κύκλο “Η εξέγερση των Υφαντουργών”όπου φαίνεται ξεκάθαρα η αφυπνισμένη συνείδηση της για την συμφορά των καταφρονεμένων προλετάριων. Προσχωρεί στο καλλιτεχνικό κίνημα “Secession”(Αποχώρηση) το 1898 στο Βερολίνο και διδάσκει σε γυναικεία καλλιτεχνική σχολή.

Η Πορεία των Υφαντουργών (1897), χαρακτική , Μουσείο Τέχνης, Φιλαδέλφεια

Είναι άκρως ειρωνικό ότι το 1899 της απονέμεται το Χρυσό μετάλλιο στην έκθεση της Δρέσδης, όταν ένα χρόνο νωρίτερα την είχαν αποκλείσει από τα βραβεία και της το είχαν αρνηθεί κατηγορηματικά. Έως το 1908 ολοκληρώνει το επόμενο συγκλονιστικό έργο της , τον κύκλο “Ο πόλεμος των Χωρικών” και ξαναβραβεύεται.

Οι Ερωτευμένοι (1913), γλυπτό, Μουσείο Καλών Τεχνών, Βοστώνη

Το 1906 αφαιρείται η αφίσα που είχε σχεδιάσει από την αυτοκράτειρα Αυγούστα Βικτώρια, επειδή θεωρείται ηττοπαθής ,γιατί δείχνει μια εξασθενημένη γυναίκα , και πήγαινε ενάντια στη ψεύτικη, εξωραϊστική εικόνα του λαού που προωθούσε υποκριτικά η εξουσία.

Η Κέτε Κόλβιτς δέχεται ένα μεγάλο πλήγμα το 1914, όταν χάνει τον γιο της Πέτερ στον Πρώτο Παγκόσμιο και βασανίζεται από κατάθλιψη καθώς βιώνει άμεσα τις ολέθριες συνέπειες του πολέμου. Τότε κορυφώνεται το αντιπολεμικό της μήνυμα που απεικονίζεται ρεαλιστικά στο γλυπτό μνημείο “Ζευγάρι γονιών που πενθεί”, αφιερωμένο στη μνήμη του γιου της. Το έργο αυτό που ολοκληρώθηκε το 1932 βρίσκεται σε στρατιωτικό νοσοκομείο όπου είχε θαφτεί ο γιος της.

Οι Γονείς(1923), ξυλογραφία, Εθνική Πινακοθήκη , Ουάσιγκτον, συλλογή Rosewald

Μετά το θάνατο του γιου της η Κόλβιτς οργανώνεται στο φιλειρηνικό κίνημα και ασπάζεται την σοσιαλιστική ιδεολογία, προσεγγίζοντας το ΚΚΓ(Κομουν.Κόμμα Γερμανίας) χωρίς να γίνει ποτέ μέλος του. Εκεί όμως βρίσκει ανταπόκριση σε αυτά που την απασχολούν γιατί κυριαρχεί η αντιπολεμική παρότρυνση που θα ενδυναμώσει το έργο της με τα κοινωνικά θέματα που ήθελε να εκφράσει πάση θυσία.

Προσφέρει και στον φεμινισμό όταν φιλοτεχνεί μια αφίσα της εκστρατείας του ΚΚΓ για την νομιμοποίηση των εκτρώσεων. Στη σκιά της ναζιστικής απειλής η Κόλβιτς που είναι μια ταγμένη σοσιαλίστρια υποστηρίζει μαζί με άλλους διανοούμενους την πρόσκληση συνεργασίας από την “Διεθνή Σοσιαλιστική Ενωση Πάλης”.

Υπήρξε η πρώτη γυναίκα που εξελέγη στην ανδροκρατούμενη τότε Πρωσική Ακαδημία των Τεχνών το 1919 και με την άνοδο των ναζιστών στην εξουσία παραιτείται και εκδιώκεται απο παντού. Επηρεάσθηκε από τον Γερμανικό Εξπρεσιονισμό και το κίνημα Μπάουχαουζ αλλά διατήρησε αυστηρά την προσωπική της θεματολογία που επικεντρώνονταν στην απόκληρη μάνα που κουβαλάει σαν φορτίο τα παιδιά της , αδυνατώντας να τα υπερασπιστεί και να τα σώσει,και την αβυσσαλέα φτώχεια και δυστυχία του λούμπεν προλεταριάτου.

Ψωμί! (1924), λιθογραφία, Μουσείο Τέχνης, Φιλαδέλφεια

Εξύμνησε την Σοβιετική Επανάσταση και ήταν με το μέρος των εξεγερμένων Σπαρτακιστών. Μετά την δολοφονία του Κάρλ Λίμπνεχτ αφιέρωσε ένα ξύλινο γλυπτό στη μνήμη του. Αποκλεισμένη τελικά απο τους ναζιστές απο όλη την καλλιτεχνική κοινότητα, ολοκληρώνει μέσα σε ακραία μοναξιά το τελευταίο έργο της, τον κύκλο “Περί Θανάτου”.

Το 1940 χάνει τον άνδρα της και τον εγγονό της στο Ανατολικό Μέτωπο. Τα επόμενα αβάσταχτα χρόνια η εικαστικός των κατατρεγμένων, καταρρακωμένη από τους θανάτους και το χάος, γίνεται φυγάς πασχίζοντας να επιβιώσει. Καταφεύγει από πόλη σε πόλη καταλήγοντας στη μοιραία πόλη της Δρέσδης στο έλεος των φοβερών εξελίξεων.

Κάτω οι νομικές κυρώσεις για τις αμβλώσεις! αφίσα για το Γερμανικό Κομμουνιστικό Κόμμα

Το διαμέρισμα της στο Βερολίνο βομβαρδίσθηκε και χάθηκαν πολλά έργα της. Η μοναδική αυτή καλλιτέχνις η σημαντικότερη γυναίκα εικαστικός της Δυτικής Τέχνης μέχρι και την εποχή μας, πέθανε το 1945 δίχως να δει το τέλος του πολέμου.Σήμερα θεωρείται από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες της παγκόσμιας Τέχνης και φλογερή αντίπαλος της εμπορευματοποίησης της Τέχνης. Πίστευε στη στράτευση των Τεχνών που δεν αποκρύπτουν την ανελέητη αλήθεια για τα δεινά των κατατρεγμένων και των κοινωνικά αποκλεισμένων πέρα όμως απο πολιτικούς και κομματικούς περιορισμούς.

Ανήκε σίγουρα στην “Εκφυλισμένη Τέχνη” που καταδίκασε ο Χίτλερ που ήταν όμως η σημαντικότερη Γερμανική και Ευρωπαϊκή τέχνη, και αυτό την καθιστούσε άσπονδο εχθρό του βάρβαρου συστήματος του Εθνικοσοσιαλισμού που το αρνήθηκε μέχρι το τέλος.

ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ ΠΟΛΕΜΟΣ, 1924, Λειψία, Μουσείο Kathe Kollwitz, Βερολίνο

Η Kathe Kollwitz τιμήθηκε μετά τον θάνατο της. Εκδόθηκαν γραμματόσημα αφιερωμένα στη μνήμη της, διάφοροι δρόμοι,  ένας συρμός και ακόμα ο αστεροειδής 8827 πήραν το όνομα της και υπάρχει μουσείο στο Βερολίνο με έργα της.Το έργο της είναι διαχρονικό και επίκαιρο και η αντιπολεμική κραυγή σε μια από τις αφίσες της θα μας θυμίζει πάντα :

NIE WIEDER KRIEG – ΠΟΤΕ ΠΙΑ ΠΟΛΕΜΟΣ